د ابن بطوطه یون لیک ....۳ درېمه برخه ، له اردو ژبې پښټو ته ژباړه : ولي خان دومړ

 اسکندریه ، سېل او منظرې ، حالات او کوایف

د جمادي الاول په اوله مو ږ اسکندریې ته وردننه شوو، خدای دې دا ښارخوندي ساتي ، دا د مځکې یوه زړه ړونکې تکړه او خوندي پوله ده ، ددې ځای ودانۍ کلکې محکمې او لوړې دي ، سل واره د ستاینې وړ او ښایستې دي ، دلته د دین نخښې هم شته او د دونیا هم .

ددې ځای څرګند هم زړه وړونکی او پټ هم خوندور دی ، ددې ځای ښایسته او مضبوطه ودانۍ په دې هم د سړي پر زړه ښې لګېږي چې د جمال او کمال له پلوه  څاری نلري ، ددېځای د ودانیو رنګینې اوښایست که له یوه غټ ځلېدونکې غمي سره پرتله شي نو بې ځایه به نه وي ، غرب ( افریقا) چې کوم لوی والی او د عرت مقام تر لاسه کړی دی نو دا ددغې اسکندریې برکت دی .

دا ښار د ختیځ او لوېدیځ په مابین کې دی  ځکه د ختیځ ټولې څانګړتیاوې او د لوېدیځ د هرې خوا شمتنۍ ددغه ښار په برخه شوې دي ، ددغه ښار په ستاینه کې چې هرڅه ویل شوي دي لږ هم له ریښتینولۍ لیري نه دي، ابو عبید په خپل کتاب *المسالک * کې پر دې مفصله او په زړه پورې رڼا اچولې ده .

د اسکندریې دروازې او لنګرګاه

د اسکندریې د ښار څلور دروازې دي (۱) با ب السدره : سړک له دغه ځایه پیل کېږي او د لوېدیځ خلک له دې ځای څخه تګ راتګ کوي (۲) باب رشید : دا یوه عادي لاره  ده (۳) ابا البحر : دا هم عادي لاره وګڼه (۴)باب  الخضر دا یواځې د جمعې په ورځ پرانیستل کېږي ،  و زیارتو او قبرو ته له دې خلک له دې خواووځي

له هندوستانه پرته بیا د اسکندریې په رنګه لنګرګاه  په ټوله نړۍ کې زما نه ده تر سترګو شوې ،

په کومل کې د کالي کټ لنګرګاه ،یا د اتراک په ښارکې سرادیک یا یبا د زیتون لنګرګاه چې د چین په هېواد کې ده ، ددغو ټولو یادونه وړاندي راځم ، کوم یې ....

د اسکندریې مناره

د اسکندریې  د منارې نوم / شهرت مې واورېد نو یې د کتلو دپاره ولاړم ، د هغې یو اړخ نړېدلی دی دا مناره یوه پراخه او ډېره لوړه ودانۍ  ده ، د منارې و وره / دروازې ته مخامخ یوه بله مرتفع دوانۍ ده چې لوړوالی یې د وره دومره دی  ددې ودانۍ او د منارې د  وره تر مابین د لرګلو دړي / تختې اېښودل شوي دي ، پر دغو چې تېر شې نو د منارې تر دروازې رسېدلی شې ، که دغه دړي پورته کړل شي نو بیا د منارې تر وره او پوري د تللو یوه لاره هم نشته ،په وره کې د ساتونکو استوګنځی دی ، ددې دننه د تګ راتګ دروازه ۹ بالشته پلنه او ۱۰ بالشته اوږده ده ،څلور خواوې یې ۱۴۰ بالشته دي ، دا پر یوې ډېرې غټې ټېکرې جوړه کړي شوې ده ، او ددې دننه ډېر استوګن ځایونه جوړ شوي دي ، داله ښاره د یوه کوس پر واټڼ پر داسي مستطیل ډګرمو قعیت لري چې له درو خواوو سیند ځیني چاپیره دی، چې په خوندي ښار ( شهر فناه) پوري شوی دیو پرته له ښار له له بلې یوې دروازې هم د وچې لاره نشته په دغه درې اړخیزه ډګر کې و منارې ته نژدې یوه هدیره ده ، په ۷۵ یم هجري کال چې د غرب له سېل څخه را خلاص شوم نو بیا ددغې منارې د لیدلو دپاره ولاړم هغه وخت ما دا دومره په وران او نړېدلي حالت کې ولیدله چې ددغې تر دروازې پوري ختل او رسېدل ناشوني ول، په دغه منارې پورې ملک ناصر د یوې بلې منارې بنسټ اېښی و، خو تر بشپړېدو وړاندي هغه مړ شو او خبره پر هغه ځای پاته شوه چرته چې وه .

کله چې زه اسکندریې له ور دننه شوم نو دهغه ځای شتمن کس صلاح الدین و ، په هغه زما کې د افریقې لیري کړل شوی/ معزوله سلطان ذکر یا ابو یحیا مشهور په لیحاني هم هلته و ، دی یې د ملک ناصر د یوه حکم له مخې د اسندریې و یوه ځانګړي شاهي ایوان ته را وړی و او د لکښت دپاره یې د وظیفې په توګه ورته ۱۰۰ سل درهمه هم مقرر کړي ول ، له دغه ځایه معزوله سلطان سره دده زامن عبدالواحد ، مصري او اسکندري او دده ناظر ابو ذکریا ابن یعقوب او وزیر عبدالله ابن یاسین هم ول ، سلطان  یحیا او زوړی اسکندري یې هم دلته مړه شول او دهغه بل زوی مصري تر اوسه ژوندی دی  او څومره اېښونکی اتفاق دی ... ابن جزي واي دا څومره عجیبه خبره ده چې د لیحاني د زامنو د نومونو اثرکټ مټ هغسي پرېوت ، اسکندري په اسکندریه کې و ،او په رګوا کې تر یو وحته ژوندی و خو هغه په مصر کې هم اوسېدلی و  او عبدالواحد په اندلس ، مغرب او دافریقې په ټولو ځایو کې ګرځېدلی و .

ددې ځای په معتبرو علماوو کې یو قاضي عماد الدین کندي دی او د ژب پوهنې په علم کې یې د پوهانو د امام درجه ترلاسه کړې ده ، دومره غټ پټکی یې تړلی چې ما د خپل سېل موده کې له ختیځه تر لوېدیځه د چا دومره غټ پټکی نه و لیدلی، یوه ورځ نوموړی په محراب کې ناست و ، ټول مجراب د ده له پټکي ډک برېښېده ، د سکندریې په علماوو کې فخر الدین ابن الریغي هم دی ـ دی په اسکندریه کې د قضا پر دنده مامور و ، پوه سړی دی او د عالمانو په ډله کې ګڼل کېږي ، ویل کېږي چې د قاضي فخر الدین نیکه د رېغې او سېدونکی و ،وړاندي د ده شوق د زده کړو ترسره کول و ، بیا اجاز ته ولاړ ، لنډا داچې د شپې و اسکندریې ته راورسېد ، جیب یې تش و له دې وجې یې وړومبی نیت وکړ چې اوسمهال د ښار د باندي استوګنه پکاره ده چې کله وړ فال تر غوږ شي نو بیا وو ښار د تګ تکل پکار دی نو داسکندریې و دروازې ته نژدې ناست پاته شو و څه وخت چې وښار تلونکي ټول خلک دننه شول او د  دروازې د بندېدو وخت را نژدې شو او له ده پرته بل یو څوک هم د باندي پاته نشو ، نو د وروه ساتونکی پر دغه ځنډ ډېر په خښم شو او په خو شکه یې وویل : قدرمن قاضي صاحب څله ناست یې .. دننه ولاړ شه

قاضي صاحب په ځواب کې انشاالله وویل